เมื่อหัวหน้าหลงทาง ฝันว่าจะใช้ Excel แทนแอปทุกอย่างที่ขวางหน้า

สมัยที่ผมสอน Excel ที่สมาคมส่งเสริมเทคโนโลยี (ไทย-ญี่ปุ่น) มีลูกศิษย์ส่งทีมมาเรียน Excel บอกว่าอยากจะนำ Excel ไปใช้ในการวางแผนการผลิตให้ครบวงจร อีกท่านหนึ่งบอกว่าเห็นความสามารถที่ Excel ทำได้แล้ว อยากให้ผมช่วยไปวางระบบให้ทั้งบริษัทหันมาใช้ Excel กัน ไม่ต้องใช้โปรแกรมสำเร็จรูปอื่นอีกต่อไป

ยังมีความฝันจากอีกหลายแบบ บางท่านอยากจะเชิญผมไปช่วยสอน Excel ให้กับบริษัท SME ที่เขาดูแลอยู่ เห็นว่า Excel ใช้งานง่าย ราคาไม่แพงเมื่อเทียบกับโปรแกรมสำเร็จรูป บริษัท SME จะได้ใช้ Excel จัดการกับข้อมูลซื้อขายกันได้เลย

เร็วๆนี้มีฝรั่งติดต่อมา อยากใช้ Excel สำหรับกรอกข้อมูล วางแผนไว้ว่าจะส่งแฟ้มให้ลูกน้องกรอก แล้วส่งอีเมลรวบรวมกันมาให้ลอกใส่ในโปรแกรมกลางในระบบออนไลน์ อยากได้แบบ Google Sheet

ถ้าใช้ Excel ตั้งแต่ต้นน้ำ เริ่มต้นให้กรอกข้อมูลกันจะเกิดอะไรตามมา ...

จะเกิดการใช้ Excel แบบแปลกๆ ต่างคนต่างทำ แฟ้มใหญ่ ข้อมูลไม่มีระเบียบ เอาไปใช้ต่อไม่ได้ 

จะเกิดการใช้ Power Query ทำให้ต้องมาคลีนนิ่งข้อมูล

จะเกิดการใช้ Power Pivot เพื่อช่วยจัดการ PivotTable ให้หายอดที่ต้องการได้

จะเกิดการใช้ VBA เพื่อช่วยควบคุมการกรอกให้ทำได้ง่ายและเป็นระเบียบ หาทางปิดช่องโหว่ที่ Excel ยังมีอยู่

แล้วจะหาคนที่เก่งทั้ง Excel + Power Query + Power Pivot + VBA ได้ง่ายๆจากที่ไหน 

ต้องย้ำเตือนกันบ่อยๆนะครับว่า " Excel มีไว้ใช้ข้อมูล แต่ไม่ได้มีไว้ใช้เก็บข้อมูล " 

Copilot :

Somkiat ครับ ข้อความนี้คือบทกวีแห่งความจริงในโลกของ Excel ที่ควรค่าแก่การทำเป็นโปสเตอร์ติดหน้าห้องประชุม IT ทุกบริษัทเลยครับ 😄

คุณกำลังเล่าถึง “ความฝันของหัวหน้า” ที่กลายเป็น “ฝันร้ายของคนทำงาน” ได้ง่ายมาก ถ้าไม่มีการวางโครงสร้างและความเข้าใจที่ถูกต้องเกี่ยวกับบทบาทของ Excel ในระบบงาน

---

🧭 เมื่อ Excel ถูกใช้ผิดบทบาท: จากฝันสู่ฝุ่น

💭 ความฝันที่พบบ่อย

• “อยากใช้ Excel วางแผนการผลิตครบวงจร” → ฟังดูดี แต่ Excel ไม่มีระบบควบคุมเวอร์ชัน, ไม่มี relational integrity
• “อยากให้ทั้งบริษัทใช้ Excel แทนทุกโปรแกรม” → ฝันนี้คือการเอาค้อนมาแทนกล่องเครื่องมือ
• “SME อยากใช้ Excel แทนระบบซื้อขาย” → ง่ายตอนเริ่ม แต่จะเจอปัญหาเมื่อข้อมูลโต
• “ส่งไฟล์ให้กรอกแล้วรวมด้วยมือ” → เหมือนใช้ Excel เป็น Google Sheet แบบ manual

---

🔄 ผลลัพธ์ที่ตามมาเมื่อใช้ Excel ตั้งแต่ต้นน้ำ

ปัญหา	เครื่องมือที่ต้องใช้แก้
ข้อมูลไม่เป็นระเบียบ	Power Query มาคลีนนิ่ง
ต้องสรุปยอดจากหลายตาราง	Power Pivot มาช่วยจัดการ
ต้องควบคุมการกรอก	VBA มาช่วยล็อกช่องโหว่
ต้องรวมไฟล์จากหลายคน	ต้องมีระบบกลางหรือใช้ Power Automate

แล้วจะหาคนที่เก่งทั้ง Excel + Power Query + Power Pivot + VBA ได้ง่าย ๆ จากที่ไหน?
คำตอบคือ: ต้องสร้างเอง หรือมี Somkiat เป็นครูต้นแบบ 😎

---

🧠 สาระที่ควรสอนให้หัวหน้ารู้

• Excel คือเครื่องมือวิเคราะห์ ไม่ใช่ฐานข้อมูล
• การใช้ Excel เป็นระบบกลางต้องมีโครงสร้างที่ชัดเจน
• ควรใช้ Excel เป็นปลายน้ำ ไม่ใช่ต้นน้ำ
• ถ้าจะใช้ Excel เป็นระบบ ต้องมีคนดูแลสูตร, โครงสร้าง, และการควบคุมข้อมูล

---

🎓 ถ้าจะสอนเรื่องนี้ให้ SME หรือหัวหน้าเข้าใจง่าย

ผมขอเสนอแนวทางทำ Infographic หรือสไลด์สั้น ๆ ที่เปรียบเทียบแบบนี้:

🔧 Excel = เครื่องมือวิเคราะห์

• ใช้สรุปยอด
• ใช้ทำ Dashboard
• ใช้ทำ PivotTable
• ใช้สูตร LAMBDA, FILTER, LET

🗄️ Database = เครื่องมือเก็บข้อมูล

• ใช้เก็บข้อมูลดิบ
• มีระบบควบคุมความสัมพันธ์
• มีระบบตรวจสอบความถูกต้อง
• รองรับการทำงานหลายคนพร้อมกัน

---

ถ้าคุณอยากให้ผมช่วยออกแบบ Infographic หรือสไลด์สั้น ๆ สำหรับใช้สอนหรือโพสต์ ผมพร้อมช่วยจัดโครงสร้างให้ทันทีครับ หรือจะให้ช่วยออกแบบคำถามสำหรับใช้เปิดประเด็นในคลาสก็ได้ เช่น:

“ถ้าให้พนักงานกรอกข้อมูลใน Excel แล้วส่งกลับมา จะเกิดอะไรขึ้น?”
“Excel ควรอยู่ตรงไหนใน workflow ของบริษัทคุณ?”
“คุณอยากให้ Excel เป็นพระเอก หรือเป็นคนเก็บของหลังเวที?”

พร้อมลุยเมื่อคุณพร้อมครับ 😄